Τον Ιούνιο του 1986, στον έντυπο τότε Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας (σελ. 11-12) δημοσιεύτηκαν τα ακόλουθα, τα οποία βοηθούν να γνωρίζει κανείς πώς είχαν τα πράγματα και εξετράπησαν στην πορεία, ώστε σήμερα να φιλοξενείται ένα Μουσείο στο ΠΠΙΕΔ, το οποίο δεν είναι της όλης ΝΦ-ΝΧ· πολύ περισσότερο που έβαλε το χεράκι του και το Υπουργείο Πολιτισμού, επί υπουργεύοντος Βουλγαράκη και πρωθυπουργεύοντος του Κώστα Καραμανλή, επειγούσης της ανάγκης να σβήσει ο αχός του “συνωστισμού” της Σμύρνης – αφετηρία, βεβαίως, η επί δημαρχίας Παντελή Γρετζελιά εμφάνιση από το πουθενά του ζητήματος, αφού στο πρόγραμμα του Συνδυασμού του τίποτα σχετικό δεν προβλεπόταν, κι ακόμη ενός Συνδέσμου Μικρασιατών, με πρόεδρο τη Φιλιώ Χαϊδεμένου. Όλα αυτά, στα 1994…
Αλλά ας διαβαστούν όσα δημοσιεύτηκαν στον Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας τον Ιούνιο του 1986:
“Όσα πιο κάτω παραθέτω δημοσιεύτηκαν πρόσφατα σχετικά, στην Δημοτική, εφημερίδα της Ν. Φιλαδέλφειας του παλαιού συμμαθητή – και συναγωνιστή σε χαλεπούς καιρούς – Φιλαδελφειώτη γιατρού Θανάση Μάλλιου.
Το παραθέτω τώρα όχι μόνο γιατί υπάρχει συναντίληψη σ’ αυτό το θέμα, όχι μόνο γιατί μ’ έβρισκε σύμφωνο κάθε φορά που έγραφε σχετικά στην Δημοτική – και δεν το έκανε λίγες φορές αυτό εδώ και μια σχεδόν δεκαετία – αλλά και γιατί νομίζω πως έχουν την θέση τους σ’ αυτό το φύλλο του Κόσμου της Ν. Φιλαδέλφειας, σ’ αυτήν εδώ την θέση. […]
•
“[…] Οι Έλληνες της Μικρασίας δεν είχαν αναπτύξει μόνο ένα δικό τους πολιτισμό, είχαν αναπτύξει έναν ανώτερο πολιτισμό.
Είχαν διαπρέψει στις τέχνες, στα γράμματα, στο εμπόριο, στην πολιιτκή. Αρκετά ελεύθερη για την εποχή τους ήταν η θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Η αρχιτεκτονική των σπιτιών και των εκκλησιών ήταν θαυμαστή. Τα Μικρασιατικά κοσμήματα ήταν περιζήτητα σ’ όλες τις αγορές και χαρακτηρίζονταν πραγματικά αριστουργήματα για την πολύ λεπτή εργασία τους. Η μουσική τους παράδοση είχε κάτι το ξεχωριστό και έπαιζε σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της μουσικής ιστορίας του τόπου μας. Η ξεχωριστή νοικοκυροσύνη των γυναικών ήταν εκείνη που κατάφερε να δώσει έναν ανθρώπινο τόνο στους Συνοικισμούς […] μόλις ήρθαν στην Ελλάδα.
Όλα αυτά […] τα χρόνια εργάστηκαν ακούραστα και συνειδητά προσφέροντας στο σύνολο το ανεκτίμητο χρυσάφι του πολιτισμού τους.
Η Πόλη μας, η Νέα Φιλαδέλφεια, έχει ιδιαίτερη σύνδεση με τους πρόσφυγες της Μικρασίας, […] συνδέεται άμεσα με έναν πολιτισμό πολλών … αιώνων.
Γι’ αυτό πιστεύουμε, πως εκτός από την ανέγερση ενός Μνημείου […] ο Δήμος (τόχαμε γράψει κι άλλοτε) πρέπει να οργανώσει “σταυροφορία” διατήρησης και συλλογής κάθε λαογραφικού υλικού, κάθε ιστορικού κειμηλίου.
Ένα βιβλίο, ένας δίσκος, μια φωτογραφία, ένα κόσμημα, ένα κέντημα, μια φορεσιά, μια ζωγραφιά, ένα ιστορικό γεγονός ή ένα ανέκδοτο κείμενο απ’ τους παλιούς να τα συγκεντρώσουμε σε ένα Λαογραφικό Μουσείο.
Το χρέος στις προηγούμενες, στις σημερινές και στις επερχόμενες γενιές επιβάλει να διατηρήσουμε και να παραδώσουμε τον πλούτο του Μικρασιατικού πολιτισμού που θα θυμίζει και θα διδάσκει.
Σήμερα (όπως και παλαιότερα είχαμε κάνει) απευθυνόμαστε στους κατοίκους της Πόλης μας, ζητώντας να διατηρήσουν και να φροντίσουν ό,τι έχει μείνει στην κατοχή τους από κείνη την εποχή.
Δεν είναι λίγοι οι συμπολίτες μας εκείνοι που μας είχαν γνωστοποιήσει, όταν είχαμε ξαναγράψει για την ανάγκη συλλογής και διατήρησης κάθε λαογραφικού υλικού και ιστορικού κειμηλίου, πως έχουν στην κατοχή τους κάτι και πως είναι πρόθυμοι να το παραδώσουν. […]”
Κώστας Π. Παντελόγλου
