Πριν 55 χρόνια σ’ ένα Συνέδριο στην Αθήνα πήρε μέρος ο ανθός του Ευρωπαϊκού πνεύματος για να συζητήσει από κάθε άποψη “την ζωντανή κληρονομιά της Ελληνικής αρχαιότητας”, και για να συντάξει το ισοζύγιο της “επίδρασης των αξιών της αρχαιότητας πάνω στην σύγχρονη ζωή” – ανάμεσά τους και ο Ιταλός Ρ. Μπιάνκι Μπαντινέλι, που είχε αφιερώσει την ζωή του στην τέχνη της αρχαιότητας και μέσα σ’ αυτήν στην Ελληνική τέχνη, η οποία -δικά του τα λόγια- “είναι ασφαλώς εκείνη που προσέγγισε τους πιο ψηλούς βαθμούς της ποιητικής δημιουργίας και είχε περισσότερο από κάθε άλλη την δυνατότητα να προτείνει συνεχώς καινούργιες λύσεις στα προβλήματα της πλαστικής μορφής”.
Μέσα στα όσα περιελάμβανε η Ανακοίνωση του Ιταλού Ρ. Μπιάνκι Μπαντινέλι, που δημοσιεύθηκε τότε, σε μετάφραση από τα γαλλικά του Γ. Πετρή στην “Επιθεώρηση Τέχνης”, περιλαμβάνονται και δυο αποσπάσματα που σκέφτηκα να καταχωρήσω σήμερα στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” κάτω από τον τίτλο “Ιστορία και Ζωή” – δεν έχουν χάσει θαρρώ την χρησιμότητά τους και στις μέρες μας, στον καιρό που ζούμε.
Απόσπασμα πρώτο:
“Η τύχη μας έδωσε την ευκαιρία … να ζήσουμε τις αρχικές φάσεις μιας από τις πιο βαθειές μεταμορφώσεις που γνώρισε η ανθρώπινη κοινωνία. Δηλαδή την “επιστημονική επανάσταση” που δίνει μιαν απίστευτη επέκταση στην εξουσία του ανθρώπου πάνω στην Γη και που μόλις μπορούμε να συλλάβουμε όλες τις τεχνικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές της συνέπειες. … Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες, νομίζω πως το καθήκον μας, … είναι να συμβάλουμε ώστε να μην χαθούν οι πιο πολύτιμες κατακτήσεις … μας μέσα σ’ αυτή την πελώρια και βαθειά μεταμόρφωση. Θέλω να πω, να μην χαθούν προ παντός η θέληση και η ικανότητα να θεμελιώσουμε μια κριτική ανάλυση του παρελθόντος και του παρόντος. Όταν λέγω κριτική εννοώ ιστορική. Γιατί την ικανότητα για την ιστορική κατανόηση και την καλλιέργεια μιας μεθόδου της ιστορικής έρευνας, τις θεωρώ σαν το πιο πολύτιμο προϊόν της πατροπαράδοτης κουλτούρας. Κι αυτό το προϊόν δεν μπορεί κανείς να το κατακτήσει μια για πάντα. Πρέπει πάντα να το ξανακερδίζει και να το προστατεύει από την αμάθεια, από τον πειρασμό του δογματισμού, κι απ’ όλα τα είδη του ιρασιοναλισμού, που φτεροκοπούν ολόγυρά μας, παραμονεύοντας να βρουν την στιγμή όπου το λογικό αποκοιμιέται. Αυτόν τον ύπνο του λογικού, που δημιουργεί τα τέρατα”.
Απόσπασμα δεύτερο:
“Κάποιο τραίνο έχει στην πραγματικότητα χυμήξει κατά πάνω μας. Είναι το τραίνο της ιστορίας, που είμασταν συνηθισμένοι να το βλέπουμε να ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια μας μέσα σ’ ένα τοπίο ήσυχο … Όρμησε κατά πάνω μας, λυώνοντας τα πάντα στο πέρασμά του. Η ιστορία όρμησε πάνω μας στα 1914, με τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο … Στα 1917, με την Οκτωβριανή Επανάσταση. Ακόμα στα 1939-1945 μ’ έναν φρικτό και ολοκληρωτικό Πόλεμο, που δεν άφησε κανένα σπίτι άθικτο στην Ευρώπη, και που μας αποκάλυψε τα στρατόπεδα των βασανιστηρίων και των σφαγών, σε ποιο σημείο οργανωμένης κτηνωδίας μπορούσε να φτάσει ο πολιτισμένος άνθρωπος, ο μορφωμένος και τεχνικά απαρτιωμένος, προϊόν της Ευρωπαϊκής κουλτούρας.
Μπροστά σ’ αυτή την αποκτήνωση με τις αντιθέσεις και τις αντινομίες, που είναι συναφείς με την σύγχρονη κοινωνία, που και μέσα στην κανονική τους μορφή είχαν ήδη προκαλέσει εξεγέρσεις και αγωνίες, που εκφράστηκαν με τις πρωτοποριακές καλλιτεχνικές εκδηλώσεις,δεν διέκρινε κανείς παρά δύο μόνο δυνατότητες. Ν’ αφήσει να τσακιστεί ή να γυρέψει να ξεφύγει. Απελπισία η φυγή.
Υπάρχει όμως και μια άλλη δυνατότητα. Να σκαρφαλώσει στο τραίνο και να πάρει στα χέρια του το τιμόνι. Μα για να το πάρει πρέπει να μπορεί να καταλαβαίνει την λειτουργία του. Αυτό σημαίνει, πέρα από κάθε αλληγορία, να καταλαβαίνει ξεκάθαρα και χωρίς να φοβάται τις λέξεις, την έννοια της ιστορίας του καιρού μας κι έτσι ν’ αναλύει τις αντινομίες”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
