Ετελεύτησε τον βίο του στην Αθήνα, όπου ζούσε τα τελευταία χρόνια, ο και συμπολίτης μας Βασίλης Αλεξάκης – στη μνήμη του καταχωρώ ορισμένες από τις σελίδες που έγραψε και περιέλαβα στη δεύτερη, χειρόγραφη προς το παρόν, έκδοση του βιβλίου μου Πλατεία Πατριάρχου, η καρδιά της Νέας Φιλαδέλφειας.
Ένα γράμμα από την Γαλλία του Φιλαδελφειώτη δημοσιογράφου και συγγραφέα Βασίλη Αλεξάκη – “Ποιους Έλληνες συγγραφείς διαβάζουν οι Γάλλοι”
Όσα ακολουθούν έχουν δημοσιευθεί στο σοβαρό περιοδικό Πολιτικά Θέματα (αρ. Φύλλου 21, 7-13 Δεκεμβρίου 1974) κι έχουν τη θέση τους εδώ, εφόσον φέρουν την υπογραφή του Βασίλη Αλεξάκη, που διέπρεψε στη Γαλλία ξεκινώντας από την πόλη μας και η πλατεία Πατριάρχου ασφαλώς πατήθηκε και από τα δικά του βήματα:
“Δεν είναι εύκολο να κάνη κανείς μία πλήρη καταγραφή των Ελληνικών έργων που κυκλοφορούν στα γαλλικά. Εδώ επιχειρούμε απλώς να κάνουμε μία αρχή…
Αν λάβουμε υπ’ όψι μας ότι η Ελλάδα είναι μία μικρή χώρα και ότι οι Γάλλοι δεν ενδιαφέρονται πολύ για τα ξένα γράμματα, μπορούμε να πούμε ότι η Ελληνική λογοτεχνία είναι αρκετά γνωστή στην Γαλλία.
Ο πιο δημοφιλής από τους μοντέρνους Έλληνες συγγραφείς είναι ο Καζαντζάκης. Η δημοσίευση του έργου του, που την έχει αναλάβη ο εκδοτικός οίκος Plon, δεν έχει ακόμη ολοκληρωθή αλλά βρίσκεται σε καλό δρόμο: το 1971 κυκλοφόρησε ο πρώτος τόμος των ταξειδιωτικών του (Κίνα-Ιαπωνία), καθώς και το μεγάλο ποιητικό του έργο, η Οδύσσεια, και φέτος δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά τρία θεατρικά του έργα (Μέλισσα, Κούρος, Χριστόφορος Κολόμβος).
Την φήμη του οφείλει κυρίως στα μυθιστορήματά του. Ωρισμένα κυκλοφορούν και σε εκδόσεις τσέπης (ο Ζορμπάς έχει φθάσει τις 330.000 αντίτυπα). Οι εκδόσεις Maspero δημοσίευσαν το 1970 μία ογκώδη και αξιόλογη μελέτη της Κολέτ Ζανιώ-Λύστ για τον Καζαντζάκη.
Η μεγάλης κυκλοφορίας συλλογή “Ποιητές του σήμερα” (εκδόσεις Seghers) περιλαμβάνει δύο Έλληνες: τον Καβάφη (παρουσίαση του Ζώρζ Κατταουΐ 1964) και τον Ρίτσο (της Χρύσας Προκοπάκη 1968).
Το έργο του Καβάφη έχει μεταφρασθεί δύο φορές: από την συγγραφέα Μαργκερίτ Γιουρσενάρ σε συνεργασία με τον Κ. Δημαρά (εκδόσεις Gallimard 1958) και από τον Γ. Παπουτσάκη (Les Belles Lettres 1958).
Ο Ρίτσος δεν ήταν πολύ γνωστός στην Γαλλία πριν από το 1967, καίτοι ο Αραγκόν τον είχε χαρακτηρίσει σαν ένα από τους μεγαλύτερους ποιητές του καιρού μας. Εκτοπίζοντάς τον οι συνταγματάρχες συνέβαλαν στην προβολή του έργου του.
Ο Gallimard, που είναι ο σημαντικώτερος εκδότης λογοτεχνικών έργων, δημοσίευσε το 1971 την συλλογή “Πέτρες, Επαναλήψεις, Κιγκλίδωμα” (δίγλωσση έκδοση) και το 1973 τον “Τοίχο μέσα στον καθρέφτη”, μαζί με την “Ισμήνη”. Το 1972 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Maspero “Το νεκρό σπίτι”.
Ο Σεφέρης έγινε γνωστός στην Γαλλία το 1963, όταν πήρε το Νόμπελ, οπότε δημοσιεύθηκε μία ανθολογία του έργου του. Ακολούθησαν το 1970 τα “Τρία κρυφά ποιήματα” (δίγλωσση έκδοση) και το 1971 το Ημερολόγιό του (1945-1951).
Τα έργα του Σεφέρη δημοσιεύει ο Mercure de France.
Οι ταλαιπωρίες που γνώρισε η χώρα μας τα τελευταία χρόνια δυνάμωσαν την συμπάθεια και το ενδιαφέρον των Γάλλων γι’ αυτήν, με αποτέλεσμα να αυξηθούν αισθητά οι εκδόσεις έργων Ελλήνων συγγραφέων.
Ο Gallimard δημοσίευσε από την επιβολή της δικτατορίας μέχρι σήμερα τόσα έργα όσα από το 1947 μέχρι την δικτατορία.
Πριν από το 1967 είχε δημοσιεύσει ένα έργο του Βενέζη (Αιολική γη), τρία της Μαργαρίτας Λυμπεράκη, τρία του Παντελή Πρεβελάκη και τον Καβάφη. Το 1967 δημοσίευσε “Το Τρίτο στεφάνι” του Κώστα Ταχτσή και το “Ζ” του Βασίλη Βασιλικού. Ακολούθησαν άλλα πέντε έργα του Βασιλικού, οι “Ελληνικές φωνές” (επιλογή από τα 18 κείμενα και τα Νέα Κείμενα που έβγαλε ο “Κέδρος”), “Το Φράγμα” του Σπύρου Πλασκοβίτη (1968), “Η Καγκελόπορτα” του Αντρέα Φραγκιά (1971), καθώς και τα έργα του Ρίτσου που αναφέραμε.
Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στις εκδόσεις Seuil που περιελάμβαναν έναν μόνο Έλληνα μέχρι το 1967 (τον Θράσο Καστανάκη) και που δημοσίευσαν έκτοτε: “τις “Ακυβέρνητες Πολιτείες” (1971) του Στρατή Τσίρκα, τον “Άνθρωπο του Νείλου” (1973) διηγήματα του ίδιου, τους “Τελευταίους βαρβάρους” (1969) και το “Ζώνη παρακολουθήσεως” (1972) του Άρη Φακίνου, μυθιστορήματα εμπνευσμένα από την πρόσφατη ιστορία μας, όπως και “Ο ναυτικός της Λέσβου” (1972) του Ελληνογάλλου Κλεμάν Λεπίδη.
Οι εκδόσεις Seuil δημοσίευσαν επίσης δύο μαρτυρίες για τα βασανιστήρια στην Ελλάδα: η μία οφείλεται στον Περικλή Κοροβέση και η άλλη στο Ελεύθερο Αθηναϊκό Πρακτορείο.
Στην αυτή κατηγορία ανήκει το βιβλίο του Σταράκη “Μέσα στις φυλακές των συνταγματαρχών” (Grasset).
Τα δύο βιβλία του Θεοδωράκη, που δημοσίευσε ο Flammarion (“Ημερολόγιο της αντίστασης” και “Κουλτούρα και πολιτική”), είχαν μέτρια επιτυχία. Η Μελίνα Μερκούρη τα πήγε καλλίτερα (“Γεννήθηκα Ελληνίδα” εκδόσεις Stock).
Λίγες μελέτες δημοσιεύθηκαν, στην Γαλλία τουλάχιστον, για την πρόσφατη ιστορία μας. Απροθυμία των (Γάλλων) εκδοτών ή αδράνεια των Ελλήνων;
Ο Νικόλας Σβορώνος προσέθεσε ένα κεφάλαιο στην γνωστή ιστορία του, που επανεξεδόθη το 1972 (Presses Universitaires de France).
Δημοσιεύθηκαν επίσης: “Η Ελλάδα από την ανεξαρτησία στους συνταγματάρχες” (του Κ. Τσουκαλά (Maspero 1970. Κυκλοφόρησε πρώτα στην Αγγλία), “Η Ελλάδα των συνταγματαρχών” (Laffont 1968) και “Το Πραξικόπημα των Αθηνών” (Buchet-Chastel 1974) του Μαρκ Μαρσώ ανταποκριτή της “Μοντ” στην Αθήνα, “Η Ελλάς του Καραμανλή” του Ακαδημαϊκού Μ. Ζενεβουά (Plon 1972).
Πρέπει ακόμη να αναφέρουμε το εξαιρετικό τεύχος που αφιέρωσε στην Ελλάδα το περιοδικό Les Temps Modernes, που διευθύνει ο Σαρτρ (1969).
Δημοσιεύθηκαν επίσης αρκετά έργα Ελλήνων γενικώτερου ενδιαφέροντος, όπως “Ο Τρίτος Κόσμος απέναντι στις πλούσιες χώρες” του Άγγελου Αγγελόπουλου (Presses Universitaires de France, 1972), “Φασισμός και δικτατορία” και “Οι κοινωνικές τάξεις στον σύγχρονο καπιταλισμό” του Νίκου Πουλαντζά (Seuil 1974).
Το φιλολογικό περιοδικό Les Lettres Nouvelles εξέδωσε το 1969 ειδικό τεύχος τριακοσίων σελίδων με τίτλο “Σύγχρονοι Έλληνες Συγγραφείς” (παρουσίαση του Ζακ Λακαρριέρ). Το ενδιαφέρον του Γαλλικού κοινού για τα Ελληνικά πράγματα ευνόησε κυρίως την Ελληνική λογοτεχνία, και ειδικώτερα τα μυθιστορήματα εκείνα που αναφέρονται στην μεταπολεμική περίοδο, που έχουν δηλαδή μία έστω μακρυνή σχέση με το πραξικόπημα των συνταγματαρχών.
Στην κατηγορία αυτή μπορούμε να εντάξουμε τα δύο βιβλία του Ευάγγελου Αβέρωφ που δημοσίευσε ο Stock το 1968 και το 1970.
Ο ίδιος εκδότης δημοσίευσε και “Το Λάθος” του Σαμαράκη (1971), που κυκλοφορεί ήδη σε βιβλίο τσέπης.
Εκτός από τον Καζαντζάκη, ο Βασιλικός και ο Σαμαράκης είναι σήμερα από τους πιο γνωστούς μας συγγραφείς στην Γαλλία”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
