Ένα από τα σημαντικά πρόσωπα του λαϊκού μας κινήματος ήταν ο Τάκης Φίτσος, που εκτελέστηκε στις 16 Απριλίου 1949 – προπολεμικά υπήρξε “δάσκαλος” του μετέπειτα Άρη Βελουχιώτη και αυτός “μαθητής” του.
Ο Τάκης Φίτσος δεν μετείχε μόνο του κινήματος (δικό του έργο και η κατά εβδομάδα “Νεολαία”), αλλά και μεγάλης προοδευτικής φιλολογικής παρέας που την αποτελούσαν ο Βάρναλης, ο Βουτυράς, ο δικός μας Γιώργης Σημηριώτης, ο Μένος Φιλήντας, ο Τεύκρος Ανθίας, ο Νίκος Βέλμος, ο Καρούσος, ο Νίκος Κατηφόρης, ο Γιώργος Τσουκαλάς, ο Αναστάσιος Δρίβας, ο Τάκης Κηλαϊδώνης, ο Αλφόνσος Χόροβιτς, κά.
Σήμερα εδώ, στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, θα καταχωρήσω μερικά που δημοσίευσε ο Νίκος Βέλμος (1892-1930) για τον Τάκη Φίτσο στο “Φραγγέλιο”, το βδομαδιάτικο περιοδικό του το 1927, στο αφιέρωμα για την Επανάσταση του 1821.
Ο Νίκος Βέλμος ήταν ηθοποιός, ζωγράφος και συγγραφέας – πολεμούσε με τον δικό του τρόπο ό,τι πίστευε πως ήταν αρνητικό και κακό για την κοινωνία που υπερασπιζόταν κάθε προοδευτικό και συνεπή ιδεολόγο. Δικό του έργο και το “Λεύκωμα της παλιάς Αθήνας” λίγο πριν πεθάνει, εκτός από τις διασκευές έργων του Σαίξπηρ, του Ντοστογιέφσκυ κλπ.
Ας διαβάσουμε όμως τώρα τι έγραψε ο Νίκος Βέλμος για τον Τάκη Φίτσο στο “Φραγγέλιό” του (Αριθ. φύλλου 15, 25 Μάρτη 1927):
“ΗΡΩΕΣ του 1921: ΤΑΚΗΣ ΦΙΤΣΟΣ
Αν το 1821 έχει να μας παρουσιάσει πολλούς ήρωες, το 1921 έχει να μας επιδείξει ένα μόνο: τον Τάκη Φίτσο. Είναι απ’ την χώρα του Αθανάσιου Διάκου, δηλαδή απ’ την χώρα των έξυπνων κι αισθηματικών, γι’ αφτό επαναστατημένων ανθρώπων, που σίγουρα μια μέρα, δεν θα διευθύνουνε μονάχα την Ελλάδα, μα κι άλλους τόπους.
Τ’ Άγιο σώμα του Χριστού – κι οι Εβραίοι, φύσει βαστάνε τον σωματικό πόνο – δυο μέρες πόνεσε. Το καλομαθημένο κορμάκι του Τάκη Φίτσου πονεί έξη χρόνια τώρα κάθε μέρα· άσε τώρα η ευαίσθητη ψυχή του το τι τραβάει και γιατί; Γιατί πίστεψε σε μιαν ιδέα. Στην ιδέα της αποκατάστασης των αδικημένων.
Δεν είναι καλά, καλά, 25 χρονών. Φοιτητής από δεκαοχτώ χρονώ το 1921 επαναστάτησε σ’ όλα, στο πανεπιστήμιο, στην σημερινή κοινωνική μιζέρια· και πιο πολύ στο πλούσιο σπίτι του. Κι ολ’ αφτά δεν τάκανε για να δοξαστεί, μα γιατί πόνεσε τον πόνο του αδικημένου ανθρώπου και γενικά των ανθρώπων· γι’ αφτό τ’ αρέσει κι η αφάνεια, γι’ αφτό και ποτέ δεν μιλάει για την φτώχεια του και τους μεγάλους καϋμούς του. Όποιος διάβασε τον Επαναστάτη του Αντρέϊεφ (έκδοση Παρασκηνίων), σίγουρα θα πει πως ήταν φίλος του συγγραφέα. Πως κείνονε είχε υπόψει του ο σπουδαίος Ρώσσος επαναστάτης για να γράψει το διήγημά του. Ξέρουμε πως ο έξοχος αφτός πατριώτης του Διάκου θα πικραθεί διαβάζοντας τις αχρωμάτιστες αφτές γραμμές που του γράφουμε, μα όταν στοχαστεί την αποστολή μας, ξέρουμε πάλι πως θα μας συχωρέσει.
Πονεμένε κι αληθινέ ευεργέτη της Νέας Ελλάδας, που την κάνεις περήφανη με τους αγώνες σου, συμπάθησέ μας που μιλάμε σήμερα για σένα”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
