Συνοπτική αναφορά σε πνευματικά σαλόνια και περιοδικά της Κωνσταντινούπολης

Όσα σήμερα καταχωρώ στον Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας τα απέσπασα από το βιβλίο του Εμμανουήλ Κριαρά για τον Ελισαίο Γιαννίδη (Σταμάτιο Σταματιάδη), το οποίο κυκλοφόρησε το 1999:

“Ένα από τα παλαιότερα (πνευματικά σαλόνια) είχε ιδρυθεί από τον Ντελή-Θοδωρή Φαληρέα, που διατηρήθηκε και από το γιο του Νίκο Φαληρέα (1863-1927). Στον κύκλο του είχε γεννηθεί το περιοδικό Φιλολογική Ηχώ¹. Σημαντικότερη όμως δραστηριότητα αναπτύσσει το σαλόνι της Εύας Θεοδωρίδη (της πρώτης συνειδητής δημοτικίστριας στην Πόλη), που εκδίδει μάλιστα και το περιοδικό Νέον Πνεύμα. Μνημονεύεται ιδιαίτερα το σαλόνι του Ζαχαρία Φωτίλη, προοδευτικού μάλιστα και ως προς το τονικό σύστημα. Στο σαλόνι του αναπτύσσουν δραστηριότητα ο Απόστολος Μελαχροινός (1880-1952)² και ο Άγγελος Σημηριώτης (1870-1944). Άλλο σαλόνι είναι του Αχιλλέα Γεωργιάδη, που εκδίδει το περιοδικό Χρονικά. Μνημονεύεται επίσης το “Πνευματικό Κέντρο” (1912-1914)³, ιδρυμένο από δύο δημοτικιστές, τον Αντώνη Γιαλούρη και τον Δημήτριο Δαμασκηνό⁴. Ενισχύεται αυτό και από τον Φώτη Φωτιάδη (1849-1936), τον Απόστολο Μελαχροινό, τον Όμηρο Μπεκέ και τον Ελισαίο Γιαννίδη. Εκδίδει το μηνιαίο περιοδικό Πάπυρος⁵. Στο σπίτι του Γιάννη Χαλκούση λειτουργεί “Λογοτεχνική Εστία” με πρωτοβουλία του Μπεκέ, που αργότερα θα δράσει καρποφόρα ως διευθυντής του περιοδικού Ο Λόγος (1918-1922). Φυσικά το σαλόνι του περιοδικού αυτού θα ξεχωρίσει ιδιαίτερα σε συνδυασμό με το μνημονευόμενο περιοδικό”.

Προσθέτω τώρα πως αναλυτική αναφορά στα Φιλολογικά (όπως τα ονομάζει) Σαλόνια της Πόλης έχει κάνει η Αθηνά Γαϊτάνου-Γιαννιού. Ολόκληρο το κείμενό της έχω καταχωρήσει στον Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας ως έκδοση ιστορίας παιδείας και πολιτισμού εδώ και 25 χρόνια. Πρωτοδημοσιευμένο βρίσκεται στο περιοδικό Νέα Εστία. Το 2013 περιλήφθηκε από το Θανάση Θ. Νιάρχο στην έκδοση της εφημερίδας Τα Νέα με τίτλο Κωνσταντινούπολη, πόλη του μύθου και της ιστορίας.

Κώστας Π. Παντελόγλου

^{1. Για τη Φιλολογική Ηχώ βλ. Τατιάνα Σταύρου, “Η Φιλολογική Ηχώ. Η συντροφιά της και η εποχή της”, Νέα Εστία, 48, 1948, 1355-8, 1419-24, 1982-97. Το περιοδικό αυτό υπήρξε αφετηρία της λογοτεχνικής ζωής στην Πόλη.↩}

^{2. Ο Απόστολος Μελαχροινός εξέδωσε το περιοδικό Ζωή.↩}

^{3. Βλ. Εμμ. Κριαρά, Λόγιοι και δημοτικισμός, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1987, σελ. 62.↩}

^{4. Για το Δημήτριο Δαμασκηνό βλ. Εμμ. Κριαρά, ό.π., σελ. 62, 92 σημ. 28 καθώς και 59, 61.↩}

^{5. Για το περιοδικό Πάπυρος βλ. Εμμ. Κριαρά, ό.π., σελ. 62.↩}