Μαίνονταν ο εμφύλιος όταν από την Πράγα, που τον βρίσκει το καθήκον, στέλνει ο Σεραφείμ Μάξιμος στον Νίκο Ζαχαριάδη, που γνωρίζονται καλά από παλιά, τις δικές του σκέψεις για την εξέλιξη των εθνικοκοινωνικοπολιτικών μας πραγμάτων – από το γράμμα αυτό δημοσιευμένο στο Αρχειοτάξιο (τεύχος 3, Μάιος 2001), αποσπώ τα παρακάτω που τα διέπει άλλο πνεύμα, και κινούνται σε άλλες ράγες, διαφορετικές από εκείνες του μονοκομματικής αντίληψης κομμουνιστικού κόμματος της εποχής:
“… οι μάζες που πολεμούν με τόση (δύναμη) και οι άλλες που καρτερικά κρατούν στα μαρτύρια της εξορίας, στα στρατόπεδα, στην τρομοκρατία είναι και κοινωνικά και πολιτικά ποικίλες. Για ποιο λόγο αυτή την πλούσια κληρονομιά της συμμαχίας του προλεταριάτου με τα μικροαστικά στρώματα και τις μεσαίες τάξεις γενικώτερα, που μας άφησε το ΕΑΜ να την εγκαταλείψουμε έτσι αδέξια, έτσι χωρίς λόγο, όταν μας είναι αναγκαία περισσότερο από κάθε άλλη φορά; Δεν πρέπει να της δώσουμε κάθε δυνατότητα να εκδηλωθεί κοντά μας, να την προκαλέσουμε σε εκδήλωση;
Έχω λόγους να επιμένω σ’ αυτό το σημείο Νικολάκη και σκεφθείτε το καλά. Πρέπει να βρεθεί τρόπος να σπάσουμε αυτό τον κλοιό πληρώνοντας ό,τι λύτρα χρειάζονται. Προς τον σκοπό αυτό καλό θα είναι να αναληφθούνε από μέρους μας όλες εκείνες οι προσπάθειες – προς την πλευρά της δημοκρατικής αριστεράς και των δυσαρεστημένων πολιτικών της Αθήνας – για μια συνεννόηση, για ένα είδος εθνικού συμβολαίου μεταξύ μας, γραπτού και καθαρού, που θα μπορούσε να αποτελέσει τον χάρτη μιας νέας μεγάλης εξόρμησης λαϊκού δημοκρατικού χαρακτήρα. Η εξωτερική επέμβαση και η εθνική ανεξαρτησία, το καθεστώς της αντίδρασης και η δημοκρατία, η έλλειψη κάθε νομιμότητας (“κράτους δικαίου”…) και αποκατάσταση της ομαλής πολιτικής ζωής, η οικονομική κατάθλιψη από το μονοπωλιακό κεφάλαιο εντόπιο και ξένο και η οικονομική αποδέσμευσή μας, η ανασυγκρότηση προς εθνικό όφελος, θα ήτανε τα καθ’ αυτό σημεία του συμβολαίου αυτού, που μπορούσε να γίνει σταθμός και νέο αντέρεισμα. Μια συνάντηση σε οποιοδήποτε μέρος της Ευρώπης των κατάλληλων προσώπων φρονώ πως θα έλυε το ζήτημα. Φυσικά απαιτούνται προσυνεννοήσεις. Θα μπορούσα να τις αρχίσω αν είχα εντολή σας. Θαρρώ πως θα ήτανε τεράστια επιτυχία από μέρους μας να παρουσιάζαμε ένα τέτοιο εθνικοκοινωνικό συμβόλαιο. …
Όταν ένα τέτοιο πράγμα γίνει κατορθωτό θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε στον σχηματισμό ανάλογης κυβέρνησης.
Ας μην σε απασχολώ περισσότερο. Αρκεί ότι σου μετέδωσα τις σκέψεις μου.
Σε χαιρετώ και όλα τα παιδιά,
Σερ.”
Κώστας Π. Παντελόγλου
