Κατά τον εορτασμό της ογδοηκονταετηρίδος του Δημητρίου Καμπούρογλου μίλησε γι’ αυτόν και ο Γεώργιος Σωτηρίου, θεωρώντας τιμητική την πρόταση προς τούτο, σημειώνοντας ότι με πολλή ευχαρίστηση το δέχτηκε. Όσα καταχωρώ σήμερα στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, αμέσως παρακάτω, είναι από την ομιλία του αυτή, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Νέα Εστία” τότε, το έτος 1932 δηλαδή, το πρώτο μέρος – αύριο θα καταχωρήσω το δεύτερο μέρος.
“… Είναι γνωστή η θέσις την οποίαν κατείχον οι μετακλασικαί αρχαιότητες εις τον τόπον μας μέχρι τέλους της παρελθούσης εκατονταετηρίδος (της 19ης δηλαδή).
Ευθύς μετά την αναγέννησιν του Κράτους, η λάμψις της αρχαιότητος συνετέλεσε να υποτιμήσωμεν εθνικήν τέχνην δύο περίπου χιλιετηρίδων, τα μνημεία της οποίας ήσαν και είναι σεβάσμια λείψανα του πολιτισμού των πατέρων μας.
Τα λείψανα αυτά η αρχαιολατρεία, επί της εποχής του Όθωνος κυρίως αλλά και του Γεωργίου του Α’, βαθμηδόν τα εξαφάνιζε·
εντός αυτών των Αθηνών κατηδαφίσθησαν επί Όθωνος 70 μεσαιωνικαί εκκλησίαι δια να κτισθούν με το υλικό των η Μητρόπολις και το Πανεπιστήμιον.
Αυτή η Καπνικαρέα εκινδύνευσε να κατεδαφισθή κατά την χάραξιν της Οδού Ερμού και εσώθη δια της επεμβάσεως του παρεπιδημούντος εν Αθήναις πατρός του βασιλέως Όθωνος Λουδοβίκου της Βαυαρίας.
ο
Ο Καμπούρογλους, γόνος του τελευταίου Δημογέροντος των Αθηνών Αγγέλου Σωτηριανού Γέροντος, νεώτατος ακόμη, ανεδείχθη ο θερμότερος προστάτης των· επάλαισαν και άλλοι μαζί του, όπως ο Ζησίου και ο Λαμπάκης – δια να αναφέρω μόνο τους αποθανόντας – αλλ’ ο Καμπούρογλους είναι και ο κατ’ εξοχήν βαθύς γνώστης και ερευνητής όλων όσων συνδέονται με αυτά.
Είναι ο ακούραστος ιστοριοδίφης ιδιαίτατα των Τουρκοκρατουμένων Αθηνών, που συνέλεξε και προσέφερεν εις τρεις τόμους τα γραπτά μνημεία της Ιστορίας των Αθηναίων, με τα οποία – εις την ομοίως τρίτομον Ιστορίαν του – μας εζωντάνευσε και μας εγνώρισε μαζί με τους άρχοντας, τα έθιμα, τας παροιμίας, τα παραμύθια και τα μεσαιωνικά μνημεία – τα παλαιά μνημεία των Αθηνών, όπως ο ίδιος τα απεκάλεσε προς διάκρισιν από τα αρχαία.
Και θα έχετε όλοι διαβάσει τον Αναδρομάρην είτε εις βιβλία του – ολόκληρον βιβλιοθήκην αποτελούν πλέον – είτε εις σημειώματά του εις τον καθημερινόν τύπον.
Τα παλαιά αυτά Αθηναϊκά μνημεία, καθώς την ιστορίαν που συνδέεται με αυτά, ο Καμπούρογλου τα εξετάζει όπως αυτός τα αισθάνεται, απηλλαγμένος από τον φόρτον της ξένης σοφίας την οποίας εν τούτοις ούτε αγνοεί ούτε περιφρονεί.
Δίδει πάντοτε την ιδικήν του σφραγίδα εις τα ζητήματα της παλαιότητος της Αττικής και των Αθηνών, τας οποίας τόσον αγαπά.
ο
Την ζωήν του συνώψισεν εις ένα επίλογον του έργου του επί των παλαιών Αθηνών:
“Εις το έργον μου τούτο, προσεπάθησα, γράφει, να ζωντανεύσω τας παλαιάς Αθήνας, δια να μη λησμονηθή μία φύσις της μνημειακής εμφανίσεως και της ζωής της αθανάτου πόλεως…
Εάν δια του έργου μου αυτού προσέφερα κάτι εις τα ελληνικά γράμματα, τούτο οφείλεται κυρίως εις την προς τας Αθήνας αγάπην μου· και δεν υπάρχει δύναμις μεγαλυτέρα από αυτήν.
Νεώτατος, προσθέτει, ήρχισα τας σχετικάς μελέτας, δορυφορούμενος από το σφρίγος, την πίστιν και την ελπίδα· ειργάσθην επί μισόν αιώνα εν τω μέσω όχι ολίγων πικριών· καταθέτω δε την γραφίδαν ευχόμενος ως ο Χωνιάτης:
“εκεί θανοίμην, ένθα τον δρόμον
ζωής εμής ήνυσα μοχθών εν λόγοις”
Κώστας Π. Παντελόγλου
