Σε προηγούμενο σημείωμά μου έκανα μια πρώτη αναφορά στο βιβλίο της καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Κρήτης Βάλιας Αρανίτου με τίτλο τον τίτλο του σημερινού δημοσιεύματος και υπότιτλο “Μεταξύ κατάρρευσης και ανθεκτικότητας” (Εκδόσεις Θεμέλιο, 2018).
Το βιβλίο της Βάλιας Αρανίτου συγκροτούν: 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις – 2. Μια σύντομη αναφορά στις κοινωνικές τάξεις και τις κοινωνικές επιστήμες – 3. Η πολυδιάστατη συζήτηση για τη μεσαία τάξη – 4. Τα της ελληνικής μεσαίας τάξης – 5. Όψεις της μεσαίας τάξης στην κρίση 2009-2017 – 6. Τα αντί επιλόγου, καθώς και τέσσερα παραρτήματα: Ι. Μέτρα που επηρέασαν τη μεσαία τάξη κατά την περίοδο 2010-2016 – ΙΙ. Στοιχεία για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε Ελλάδα, Ευρωπαϊκή Ένωση και επιλεγμένα κράτη μέλη – ΙΙΙ. Δομή της απασχόλησης ανά κοινωνική κατηγορία – IV. Μεθοδολογικό σημείωμα παραρτημάτων, και φυσικά η βιβλιογραφία.
Στο βιβλίο της η Βάλια Αρανίτου αναφέρεται σχετικά στον Μαρξ και στον Βέμπερ, ρίχνει τις ματιές της στις ΗΠΑ, την Αγγλία, τη Γαλλία, στέκεται στον Νίκο Πουλαντζά, στον Wright Mills, στη Rosa Luxemburg, στα “Πολιτικά” του Αριστοτέλη, στον Tocqueville, στον Hobsbawm, στον Lincoln, στον Lewis Corey, στον Robert D. Johnston, στον Maurice Duvenger, στον John Stuart Mill, στον Paul Krugman, στον Piketty κά.
Στέκεται στο New Deal των ΗΠΑ και στο Λαϊκό Μέτωπο της Γαλλίας, στο πνεύμα τους, τις επιδιώξεις τους, το αποτέλεσμά τους επί του προκειμένου.
Συν τοις άλλοις η Βάλια Αρανίτου με στήριγμα και διατυπούμενα από τους Νικηφόρο Διαμαντούρο, Κωνσταντίνο Τσουκαλά, Αρίστο Δοξιάδη, Νίκο Πουλαντζά, Σπύρο Σακελλαρόπουλο κά. διέρχεται εντέλει την ελληνική περίπτωση καταλήγοντας και σε συμπεράσματα.
Τα όσα εισαγωγικώς σημείωσα στο προηγούμενο σημείωμά μου για το βιβλίο της Βάλιας Αρανίτου λείπουν ωστόσο απ’ αυτό – ούτε στη διαπραγμάτευση του θέματος περιέχονται, ούτε στη βιβλιογραφία.
Επειδή από τις διατυπώσεις των κλασικών (Μαρξ) έχουν περάσει χρόνοι πολλοί, καλό είναι ο επιστημονικός κόσμος να στρέψει την προσοχή του σε λόγια και έργα επιγενομένων – μ’ αυτή την έννοια σημείωσα όσα σημειώσα εισαγωγικώς στο προηγούμενο σημείωμά μου.
Και θα μπορούσα φυσικά να προσθέσω πως η κοινωνική πανσπερμία στην Ελλάδα και αλλού αντανακλάται στο κοινοβουλευτικό έργο (ερωτήσεις, επερωτήσεις, νομοθεσία) – επομένως η σπουδή των πρακτικών των συνεδριάσεων του Κοινοβουλίου ασφαλώς μπορεί να μας διαφωτίσει για την κοινωνική πανσπερμία.
Το ίδιο και η σπουδή των σοβαρών εφημερίδων και περιοδικών του κέντρου και της περιφέρειας – ας μου επιτραπεί να σημειώσω όλως ενδεικτικά το Αρχείον Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών και το περιοδικό Οικονομικός Ταχυδρόμος.
Και συνειδητά εγχειρήματα επηρεασμού της κοινωνικής διαμορφώσεως όπως εκείνα π.χ. της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων μετά την Ανταλλαγή που ακολούθησε τη Μικρασιατική Καταστροφή, αλλά και εκείνο που επιχειρήθηκε με την Αμερικανική Βοήθεια κατά τον εμφύλιο και μετά απ’ αυτόν πρέπει να μελετηθούν και ως προς τις μεθόδους τους και ως προς το αποτέλεσμα.
Και η αντιπαροχή, οι εξυγιάνσεις-αναπλάσεις, η κοινή αγροτική πολιτική, η αποβιομηχάνιση, η φρενίτιδα του τουρισμού και της εστίασης, η παγκοσμιοποίηση και ως προς την παραγωγή και ως προς το εμπόριο, η κάθε μορφής ιδιωτικοποίηση το ίδιο… Και τα της πανδημίας φυσικά!
Η μελέτη της κοινωνικής πανσπερμίας δεν έχει τελειωμό, πρέπει ωστόσο να επιχειρείται διαρκώς προκειμένου δια της σύμπραξης προοδευτικότερων και δημοκρατικότερων μερίδων της, να βιώνοντα εξελίξεις θετικές, να αποφεύγονται καταρρεύσεις κοινωνικές και τραγωδίες ανθρώπινες…
Κώστας Π. Παντελόγλου
