Όσα ακολουθούν είναι από το ημερολόγιο που κρατούσε ο πατέρας του συγγραφέα Βασίλη Βασιλικού Νίκος, κατά τη συμμετοχή του στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Μαζί με τη Δίκη των Εξ του Βασίλη Βασιλικού επρόκειτο να κυκλοφορήσει το 1992, στα 70 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Στις 6 Μαρτίου 1992, προηγήθηκε προδημοσίευση από το ημερολόγιο του Νίκου Βασιλικού, με στιγμιότυπα από τη θριαμβευτική προέλαση του 1920 και τη δραματική οπισθοχώρηση του ελληνικού στρατού το 1922, στην εφημερίδα Τα Νέα.
Ο Νίκος Βασιλικός ήταν 22 χρονών, τριτοετής φοιτητής της Νομικής, ορφανός από πατέρα, φαντάρος ήδη δυο χρόνια όταν την 1η Φεβρουαρίου 1920 πάτησε για πρώτη φορά το πόδι του στη Μικρά Ασία.
“Φιλαδέλφεια 22 Αυγούστου 1922
Κατά την 10ην πρωϊνήν φθάνομεν στον Σταθμόν Φιλαδελφείας. Σταθμεύομεν προσωρινώς εις τους γύρω αμπελώνας καταβροχθίζοντες ως πειναλέοι λύκοι την εγκαταλειφθείσαν εις τα αλώνια σταφίδα. Η πόλις παραδίδεται εις την λεηλασίαν και την διαρπαγήν. Πυκνοί πυροβολισμοί ακούονται εις τα συνοικίας της πόλεως. Εδώ αντικρύζομεν για πρώτη φορά τα τραγικώτερα θύματα του Μικρασιατικού δράματος. Οικογένειαι προσφύγων αναμένουν εναγωνίως εις τον Σιδηροδρομικόν Σταθμόν την σειράν των όπως επιβιβασθούν και αποφύγουν την μάχαιραν του επερχόμενου Τούρκου. Με δάκρυα στα μάτια και σπαραγμόν ψυχής ρίπτουν το τελευταίον βλέμμα προς το πάτριον έδαφος, καθώς το τραίνο αργοκινά προς την Σμύρνη. Επί χρόνια πολλά μαχόμενοι εις τα βάθη της αξένου και αχανούς Ασίας, ελησμόνησαν πολλοί τον αληθινόν προορισμόν της Εκστρατείας αυτής. Η θέα των δυστυχών προσφύγων φέρει τους περισσοτέρους εις συναίσθησιν των τραγικών συνεπειών του ολέθρου και της συμφοράς”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
