Το έργο ανέβηκε στη σκηνή του θεάτρου “Αθήναιον”, κοντά στο Πολυτεχνείο, την άνοιξη του 1973 και αποτέλεσε τη δημοφιλέστερη αντιχουντική θεατρική παράσταση τον καιρό της δικτατορίας των συνταγματαρχών, θεατρική παράσταση που της έδωσαν υπόσταση η Τζένη Καρέζη, ο Κώστας Καζάκος, ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος και άλλοι ηθοποιοί, καθώς και ο λεβέντης τραγουδιστής Νίκος Ξυλούρης, που ανέβαζε στα ουράνια τη μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου.
Δυο φορές παρακολουθήσαμε με τη γυναίκα μου τη θεατρική παράσταση του έργου του Ιάκωβου Καμπανέλλη “Το Μεγάλο μας Τσίρκο”· τη δεύτερη φορά πήραμε μαζί μας και του γονείς μου, που αλάθευτο έκριναν το κριτήριό μας για την παράσταση, μια παράσταση που ο πανεπιστημιακός και αντιδικτατορικός αγωνιστής Γεώργιος Κουμάντος έχει υποστηρίξει – όπως σημειώνει ο Κωστής Κορνέτης στο βιβλίο του Τα παιδιά της δικτατορίας (Εκδόσεις Πόλις 2015) – ότι “ο λαός ήταν παρών, μετείχε στην παράσταση με την αίσθηση ότι επιτελεί ένα καθήκον, όπως σε μια διαδήλωση … Οι παραστάσεις ήταν μαζικές πολιτικές εκδηλώσεις …” (1)
Και συνεχίζει ο Κωστής Κορνέτης στο βιβλίο του: “Το έργο βασιζόταν σε μια σειρά βινιέτες με ιστορικά γεγονότα, γεμάτα νύξεις και αναφορές στα βάσανα που πέρασε ο ελληνικός λαός ανά τους αιώνες από τους ξένους και ντόπιους τυράννους. Προτείνοντας μια εναλλακτική ανάγνωση της ελληνικής ιστορίας το “Μεγάλο μας Τσίρκο” παραλλήλιζε τις αυταρχικές στιγμές του παρελθόντος με τη διακυβέρνηση των συνταγματαρχών και με την Αμερικανική νεοαποικιοκρατία.
Το έργο διαπνεόταν από έντονη συναισθηματική φόρτιση, στην οποία συνέβαλλαν καθοριστικά η μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου και το ίνδαλμα των αντιδικτατορικών φοιτητών που την τραγουδούσε, ο Νίκος Ξυλούρης. …
Ο Καμπανέλλης θυμάται με βαθιά συγκίνηση ότι το έργο έγινε δεκτό με τόσο ενθουσιασμό που οι νέοι στις επόμενες παραστάσεις δεν ζητούσαν απλά θέσεις, αλλά “εισιτήρια για την ελευθερία” (2)
Τον Νοέμβριο του 1973 μερικές από τις ατάκες της παράστασης ήταν γραμμένες πάνω σε τεράστια πλακάτ που είχαν οι φοιτητές στις διαδηλώσεις, ενώ αμέσως μετά την κατάληψη του Πολυτεχνείου συνέλαβαν την Τζένη Καρέζη, που έμεινε επί ένα μήνα στα κρατητήρια του ΕΑΤ-ΕΣΑ και υποβλήθηκε σε ψυχολογικά βασανιστήρια”. …
(1) “Από τον πρόλογο του Κουμάντου στο δημοσιευμένο κείμενο του Καμπανέλλη “Το Μεγάλο μας Τσίρκο”, όπως αναφέρεται στο Van Steen, “Joining our Grand Circus”, Journal of Modern Greek Studies, 25/2 (Οκτώβριος 2007): 307”.
(2) “Ιάκωβος Καμπανέλλης, στο ντοκιμαντέρ του Σταύρου Στρατηγάκου “Νίκος Ξυλούρης και τρία ποιήματα”, ΕΤ1, 8 Φεβρουαρίου 2005.
Κώστας Π. Παντελόγλου
