Όσα καταχωρώ αμέσως παρακάτω αντλώ από το έργο του Κώστα Η. Μπίρη Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα, Έκδοσις του Καθιδρύματος Πολεοδομίας και Ιστορίας των Αθηνών, 1966:
“… η Σχολή των Πολιτικών Μηχανικών [του Ε.Μ. Πολυτεχνείου], αφ’ ότου ιδρύθη το 1887, παρείχε μικτήν μόρφωσιν μηχανικού και αρχιτέκτονος, με βάσιν των σπουδών της Αρχιτεκτονικής τα αρχαία πρότυπα και με αξιόλογον θεωρητικήν καλλιτεχνικήν κατάρτισιν, την οποίας προσέφερε κυρίως ο Στυλιανός Κωνσταντινίδης διδάσκων Ιστορία της Τέχνης, Αισθητικήν και Καλλιτεχνολογίαν. Την Αρχιτεκτονικήν ρυθμολογίαν εδίδαξαν κατά σειράν ο Γεράσιμος Μεταξάς, επί μίαν σχεδόν δεκαετίαν από του 1863, εν συνεχεία ο Ερνέστος Τσίλλερ κατά την επόμενην δεκαετίαν, και κατόπιν ο Αναστάσιος Θεοφιλάς και ο Ιωάννης Κολλινιάτης. …
… απόφοιτοι της Σχολής των Πολιτικών Μηχανικών [του Ε.Μ. Πολυτεχνείου] εσταδιοδρόμουν ευδοκίμως, ο Εμμ. Μπούκας, ο Παναγιώτης Ζίζηλας, ο Ποθητός Καμάρας, ο Μιχ. Λυκούδης, ο Φίλιππος Οικονόμου και άλλοι. Ωρισμένοι εξ αυτών, παραλλήλως προς την Αρχιτεκτονικήν, επεδόθησαν και εις φιλολογικάς μελέτας, ιδίως περί την Αρχαιολογίαν βοηθούμενοι εις αυτάς από το θετικόν πνεύμα και την συνθετικήν φαντασίαν των. …” (σελ. 265-266).
“Από της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνος, ότε ετράπη η κάμψις του νεοκλασσικού Ελληνικού ρυθμού προς το νεο-μπαρόκ, εχρησιμοποιείται εις την εσωτερικήν περισσότερον, αλλά και την εξωτερικήν εμφάνισιν των κτιρίων, ανάγλυφος διάκοσμος από χαρτομάζαν ή στόκον ή γύψον. … Δεν ήργησε δε να περιπέση το σύστημα, ως εύκολος αρχιτεκτονική, εις χείρας των εμπειρικών οικοδόμων και ν’ αποτελέση, από της δευτέρας δεκαετίας, την χαρακτηριστικήν των Αθηνών αρχιτεκτονικήν της περιόδου εκείνης. …
Εν τη γενικότητί της όμως επροχώρει προς άδοξον τέλος η προσπάθεια δια την δημιουργίαν αυτονόμου διακοσμητικού αρχιτεκτονικού ρυθμού. Ειδικώς εις τα Αθήνας, η διεύρυνσις των σπουδών της Μηχανικής και των Δημοσίων Έργων εις την Σχολήν Πολιτικών Μηχανικών [του Ε.Μ. Πολυτεχνείου], δια της διδασκαλίας των νεωτέρων επιτευγμάτων της Τεχνικής Επιστήμης, επέφερεν ύφεσν της αρχιτεκτονικής μορφώσεως εις αυτήν … Εις τρόπον ώστε, οι απόφοιτοί της, χωρίς επαρκώς καλλιεργημένον αίσθημα αναλογιών και συνθέσεως, χωρίς μέτρον και καλαισθησίαν, προσπαθούντες να μιμηθούν την τεχνοτροπίαν, την οποίαν ηκολούθων ωρισμένοι απόφοιτοι ξένων αρχιτεκτονικών σχολών, προσεκόλλουν εις τας προσόψεις των έργων τους ανούσια γύψινα διακοσμητικά στοιχεία.
Μετά το 1920, ο Βασίλειος Τσαγρής, Πολιτικός Μηχανικός της παλαιάς Σχολής [του Ε.Μ. Πολυτεχνείου], εργασθείς επί έν διάστημα εις αρχιτεκτονικόν γραφείον της Βιέννης, ενεφάνισεν ιδιαιτέραν εκδήλωσιν του Αρ-Νουβώ, με αναμόρφωσιν των στοιχείων και των αναλογιών του νεοκλασσικού Ελληνικού ρυθμού εις το πνεύμα και τας δυνατότητας του μπετόν αρμέ των χρόνων εκείνων. Χαρακτηριστικά της τεχνοτροπίας του, τα οποία προσέδιδον κάποιαν δυναμικήν οργάνωσιν εις την εξωτερικήν εμφάνισιν των κτιρίων, ήσαν μεγάλαι παραστάδες, εκτεινόμεναι υπεράνω του βάθρου εις δύο ή τρεις ορόφους που απολήγουσαι εις επίκρανα υποβασταζόμενα από ιδιομόρφους οδόντας· θριγμός με απλοποίησιν αλλά και έντασιν των κλασσικών στοιχείων· κορωνίς μεγάλης προβολής, από 0,60 έως 1 μέτρον, και μικρού πάχους. Γενικώς επεκράτει εις όλον το ύφος η κυριαρχία της ευθείας γραμμής. Έκτισε δε ο Τσαγρής, τόσον πλήθος κτιρίων εις τας Αθήνας, και τόσον στερεότυπος υπήρξεν η τεχνοτροπία του, ώστε εύρεν απείρους μιμητάς εις την τάξιν των εμπειρικών αρχιτεκτόνων, οι οποίοι και την ωνόμασαν “Στυλ Τσαγρή”. …” (σελ. 289-290).
Προσθέτω πως ο Κώστας Η. Μπίρης στο κεφάλαιον του έργου του Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα με τίτλο “Προς Νέαν Αρχιτεκτονικήν” αναφερόμενος στις προσπάθειες για εκσυγχρονισμό της Αρχιτεκτονικής από το 1905-1924 με πρωταγωνιστές τον Όττο Βάγνερ, στη Βιέννη, τον Λιούις Σάλιβαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Βαν ντε Βέλπεν στο Βέλγιο και τον Αύγουστο Περέ στο Παρίσι, σημειώνει:
“Εις τας Αθήνας, συγγενής προς τας τάσεις του Όττο Βάγνερ εμφανίζεται ο Βασίλειος Τσαγρής και προς τας τάσεις του Περρέ ο Βασίλειος Κουρεμένος” (σελ. 294).
Κώστας Π. Παντελόγλου
