Στις 4 Σεπτεμβρίου 2021, ο Θεμιστοκλής Ξανθόπουλος, ομότιμος καθηγητής του Ε.Μ. Πολυτεχνείου, διατελέσας και Πρύτανής του, έχασε τη ζωή του στη θάλασσα του Σουνίου.
Στη μνήμη του θα ήθελα να επικαλεστώ μια μελέτη του, δημοσιευμένη στα Τεχνικά Χρονικά, επιστημονική έκδοση του ΤΕΕ, επιστημονική περιοχή Α’, Ιανουάριος-Δεκέμβριος 1983, σελ. 81-102.
Τίτλος της πολύ κατατοπιστικής μελέτης του “Τεχνική Υδρολογία, Υδρολογική Πληροφορία και Υδραυλικά Έργα”. Πρόκειται για μάθημα υψηλού επιπέδου, που το συνιστώ ανεπιφύλακτα στους ενδιαφερόμενους, και κυρίως αυτούς που συχνά μιλούν περί αντιπλημμυρικής προστασίας, ώστε να μιλούν μετά γνώσεως, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει επί του συγκεκριμένου τις σχετικές αναφορές…
Τα κεφάλαια της μελέτης αυτής του Θεμιστοκλή Ξανθόπουλου είναι: 1. Ορισμός της τεχνικής υδρολογίας – 2. Σύντομο ιστορικό – 3. Προπτυχιακό γνωσιολογικό αντικείμενο: στόχος και μέθοδος – 4. Υδρολογικές μελέτες και υδραυλικά έργα – 5. Σκιογραφία της υδρολογικής πληροφορίας – 6. Επεξεργασία της πληροφορίας: Επαγωγική στατιστική – 7. Ελλιπής πληροφορία: το δίλημμα της τεχνικής υδρολογίας – 8. Συνθετική πληροφορία: η απάντηση της επιχειρησιακής υδρολογίας – 9. Βιβλιογραφία.
Στο κεφάλαιο 4 της μελέτης του ο Θεμιστοκλής Ξανθόπουλος ορίζει και κατατάσσει υδρολογικές μελέτες και υδραυλικά έργα, αναφέρεται στην αξιοποίηση των υδατικών πόρων και καταλήγει στην αντιπλημμυρική προστασία από έκτακτα περιστατικά και στη συνήθη κατάσταση.
Κάνει λόγο για την αποχέτευση των ομβρίων υδάτων, τη διευθέτηση υδατορευμάτων, την προστασία ορεινών και ημιορεινών εδαφών από πλημμυρικές διαβρώσεις, την προστασία φραγμάτων, εγγειοβελτιωτικών έργων, συγκοινωνιακών έργων (οδικών δικτύων και γεφυρών, αεροδρομίων κλπ.), μεμονωμένων κτιρίων κλπ., καθώς και για προστασία από ξηρασίες – όλα αυτά κάτω από έκτακτες συνθήκες, ενώ όσον αφορά τη συνήθη κατάσταση σημειώνει πως πρόκειται κυρίως για την προστασία ορισμένων συστημάτων υδραυλικών έργων (ταμιευτήρες φραγμάτων, αρδευτικά, αποχετευτικά και αποστραγγιστικά δίκτυα) από προσχώσεις και την προστασία ορεινών και ημιορεινών εδαφών από διαβρώσεις και φυσικών ή καλλιεργημένων εδαφών από προσχώσεις. Σημειώνει δε ιδιαίτερα ότι ο υδρολόγος πρέπει να εκτιμήσει και “τις οριζοντιογραφικές και υψομετρικές εξελίξεις της κοίτης και των εκβολών στα φυσικά υδατορεύματα, κλπ.”.
Εισαγωγικώς στα περί αντιπλημμυρικής προστασίας ο Θεμιστοκλής Ξανθόπουλος έχει σημειώσει: “Το φυσικό αλλά και το ανθρωπογενές περιβάλλον μιας περιοχής ζει προσαρμοσμένο στις συνήθεις υδρολογικές συνθήκες. Όταν συμβούν έκτακτα, δηλαδή ασυνήθιστα, υδρολογικά περιστατικά στην περοχή όπως είναι οι πλημμύρες ή οι ξηρασίες, το περιβάλλον της δοκιμάζεται και διατρέχει κινδύνουνς μικρής ή και μεγάλης καταστροφής, επανορθώσιμης ή και μη επανορθώσιμης.
Ο υδρολόγος καλείται πάλι να προσδιορίσει με αντικειμενική αξιοπιστία, τη σχέση μεταξύ υδρολογικών μεγεθών των έκτακτων περιστατικών (π.χ. μέγιστες ή ελάχιστες παροχές) και της συχνότητάς τους, δηλαδή της περιόδου επαναφοράς τους. Ο τελικός σχεδιασμός των αντίστοιχων έργων προστασίας στηρίζεται στην τεχνικοοικονομική επιλογή μιας συχνότητας ασφαλείας για την οποία και υπολογίζεται το ασυνήθιστο υδρολογικό μέγεθος, δηλαδή η υδρολογική παράμετρος σχεδιασμού του έργου προστασίας”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
