Η περίοδος 28 Οκτωβρίου 1940 έως 27 Απριλίου 1941 στη Νέα Φιλαδέλφεια .6

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Και τα Σχολεία; Τι έγινε με τα Σχολεία κατά τον Πόλεμο 1940-1941; Μαζί και τα Σχολεία της Νέας Φιλαδέλφειας;

Το ξύλινο 1ο Δημοτικό Σχολείο, δωρεά του Σπαθάρη για τη μόρφωση των μικρών προσφυγόπουλων της πόλης μας στη μνήμη της γυναίκας του, που Διευθυντής του ήταν ο Μικρασιάτης Έλληνας δάσκαλος, σπουδασμένος στη Μαράσλειο Ακαδημία των Αθηνών, Δημήτριος Παπαντωνίου (1887-1940), που είχε κάνει εξόριστος από τους Τούρκους στην Καππαδοκία και κατοικούσε στη Νέα Φιλαδέλφεια (οδός Ανακούς 79, κοντά στην πλατεία Κωνσταντινουπόλεως), μαζί με τη δασκάλα γυναίκα του, τη σημαντική κυρία Δέσποινα (1888-1973) το γένος Παπαθανασίου, γεννημένη στη Μάκρη της Μικρασίας και σπουδασμένη στο Αρσάκειο Αθηνών και τα πέντε παιδιά τους¹,

Το 2ο Δημοτικό Σχολείο, που ήταν ένα από τα 3.500 σχολεία ανά την Ελλάδα² που έκτισε η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου (1928-1932) με Υπουργούς Παιδείας τον Γόντικα και τον Γεώργιο Παπανδρέου και Γενικό Γραμματέα τον Καθηγητή Γιάννη Κωνστανταράκη, από τους πρώτους κατοίκους του Μικρασιατοπροσφυγικού Συνοικισμού της Νέας Φιλαδέλφειας, το Σχολείο το Μεγάλο όπως το λέγαμε, έργο του εξαιρετικού αρχιτέκτονα Νικολάου Μητσάκη (1899-1941), επιμελητή του Καθηγητή κτιριολογίας Εμπράρ στο Ε.Μ. Πολυτεχνείο, ο οποίος μετέχων στον Πόλεμο του 1940-1941 έχασε τη ζωή του κατά την υποχώρηση³, Σχολείο του οποίου υπήρξε Διευθυντής ο Νίκος Αμπατζόγλου, ένας εκ των αγωνιστών της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης κι αυτός⁴ από τον καιρό που το σχολείο αυτό στεγαζόταν σε Μικρασιατοπροσφυγικό οίκημα ευρισκόμενο στη γωνία των οδών Κιλικίας και Δεκελείας.

Το Γυμνάσιο της Νέας Φιλαδέλφειας το οποίο ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1936 με δυο τάξεις προστιθεμένης μίας τάξεως κάθε χρόνο, στεγαζόμενο στο κτίριο του 2ου Δημοτικού Σχολείου⁵,

Η Νυκτερινή Επαγγελματική Εμπορική Σχολή του Συνδέσμου “Κωνσταντινούπολις”, που ξεκίνησε το 1938 και στεγάστηκε και αυτή στο 2ο Δημοτικό Σχολείο, διευθυνόμενη από τον Θεόδωρο Πεταλά, που δίδασκε Λογιστικά, υπήρξε Πρόεδρος της Κοινότητας Νέας Χαλκηδόνας, διορισμένος καταρχάς, εκλεγμένος εν συνεχεία, ο οποίος απέθανε το έτος 1957 διατελέσας εν τω μεταξύ και Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Ενώσεως των Δήμων και Κοινοτήτων της Ελλάδος (ΚΕΔΚΕ),

Η ιδιωτική Σχολή Χατζήβεη, στο τέρμα της οδού Αδάνων ευρισκόμενη, προς το Δάσος της Νέας Φιλαδέλφειας, την οποία διηύθυνε η άξια Σμυρνιά δασκάλα Μερόπη Χατζήβεη.

Ε, λοιπόν, όλα τα σχολεία έκλεισαν, σταμάτησαν τη λειτουργία τους. Η εφημερίδα Ασύρματος στο φύλλο της της Δευτέρας 28 Οκτωβρίου γράφει ότι “εις σύσκεψιν το Υπουργικόν Συμβούλιο έλαβε τα γνωστά μέτρα επιστρατεύσεως, εν οις και το κλείσιμον των Σχολείων και τα του Συναγερμού”.

Ο Γιάννης Καιροφύλλας στο βιβλίο του Η Αθήνα του ’40 και της Κατοχής, Εκδόσεις Φιλιππότη 1989, σελ. 20, έχει γράψει σχετικά: “Με απόφαση του Υπουργείου Παιδείας διακόπηκαν τα μαθήματα όλων των Ανωτάτων Σχολών, των Γυμνασίων και των Δημοτικών Σχολείων, δημοσίων και ιδιωτικών, μέχρι νεωτέρας διαταγής”.

Είναι όμως η στιγμή που πρέπει να γράψω πως σύμφωνα με ανακοίνωση του Υπουργείου Προνοίας αποφασίστηκε να λειτουργούν καθ’ όλον το 24ωρον 17 Σταθμοί Πρώτων Βοηθειών στην ευρύτερη περιοχή Αθηνών και 9 Σταθμοί Πρώτων Βοηθειών στην ευρύτερη περιοχή Πειραιά, εγκατεστημένοι συν τοις άλλοις και σε Σχολεία – ένας τέτοιος Σταθμός προβλέφθηκε και για τη Νέα Φιλαδέλφεια, εγκατεστημένος στο 2ο Δημοτικό Σχολείο⁶.

(ακολουθεί συνέχεια)

Κώστας Π. Παντελόγλου

1. Για περισσότερα, βλ. το βιβλίο της μεγάλης τους κόρης Ρένας Βελισσαρίου με τον τίτλο Όσα σάρωσε η θύελλα (Το χρονικό μιας Μικρασιατικής Οδύσσειας), αλλά και το βιβλίο του Βασίλη Αποστολίδη Η ζωή μου, ένα ποτάμι, 2η έκδοση 2018, σελ. 694-696.
2. Για τα Σχολεία αυτά βλ. την έκδοση του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος Τα Νέα Σχολικά Κτίρια, την οποία είχε επιμεληθεί ο αρχιτέκτονας Πάτροκλος Καραντινός και κυκλοφόρησε το 1938. Νεότερη έκδοση με επιμέλεια του αρχιτέκτονα Ανδρέα Γιακουμακάτου κυκλοφόρησαν οι Εκδόσεις Καπόν το 2019.
3. Κατατοπιστική η έκδοση: Χρήστου Πανουσάκη, Νικόλαος Μητσάκης 1899-1941, Μουσείο Μπενάκη 1999. Βλ. και Χρ. Πανουσάκης, “Ν. Μητσάκης (1899-1941). Μια πρώτη προσέγγιση του έργου του”, Αρχιτεκτονικά Θέματα 20/1986, σελ 28-33.
4. Βλ. και Κώστας Π. Παντελόγλου, Για την καθηγήτρια, παιδαγωγό και πολιτικό Ρόζα Ιμβριώτη, Κέντρο Κοινωνικοπολιτικών Μελετών και Ερευνών 2018, σελ. 40-41.
5. Ο Φιλαδελφειώτης ηθοποιός Σταύρος Ξενίδης, από τους πρώτους κατοίκους του Συνοικισμού της Νέας Φιλαδέλφειας, που κατοικούσε στην πόλη μας ως το 1976, στην οδό Κορδελιού 10, κοντά στο Σχολείο του Σπαθάρη, όπου και μαθήτευσε όλες τις τάξεις του Δημοτικού και τις τέσσερις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου τις έβγαλε στη Λεόντειο Σχολή, σε συνέντευξή του στην Ιωάννα Τζαβάρα, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Ευκαιρίες και Προσφορές τον Σεπτέμβριο του 1988, έχει πει ότι το 1940, όταν θα πήγαινε στην πέμπτη Γυμνασίου, “έγινε Σχολειό τότε ο Κινηματογράφος “Ηρώδειο”, που εκτός από την πλατεία είχε και δυο εξώστες, από τους οποίους ο πάνω μετατράπηκε σε αίθουσες και μας χρησίμευσε σαν στέγη για να τελειώσουμε το Γυμνάσιο … Σπάνια κάναμε μάθημα, και αυτό ήταν … ο Θεός να το κάνει μάθημα, ίσα-ίσα που μας έδωσαν ένα απολυτήριο για τους τύπους. Πόλεμος, βλέπεις, Κατοχή, πείνα”.
6. βλ. εφημερίδα Η Καθημερινή, 29 Οκτωβρίου 1940, σελ. 4.