Στα στρατιωτικά νοσοκομεία προστέθηκαν τώρα και τα ξενοδοχεία του Παλαιού Φαλήρου “Έντεν”, “Λίντο” και “Κάρλτον”, όπως και πολλές αίθουσες της Στρατιωτικής Λέσχης στην πλατεία Ρηγίλλης, καθώς και το Αρεταίειο και το Μαράσλειο, το Σισμανόγλειο…
Στις 1 Απριλίου 1941, ήρθε άλλη μια φορά στην Αθήνα ο Άγγλος υπουργός Εξωτερικών Άντονι Ήντεν, μαζί με τον Αρχηγό του Επιτελείου στρατηγό Ντηλ να συσκεφθούν με την Ελληνική Κυβέρνηση. Θεωρούσαν πως η επίθεση των Γερμανών δεν θ’ αργήσει – η πρώτη απ’ αυτές τις συσκέψεις πραγματοποιήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 1941 στο γειτονικό της Νέας Φιλαδέλφειας Τατόι. Αντικείμενο της συσκέψεως ήταν “η οργάνωση της Ελληνοβρετανικής συνεργασίας για την απόκρουση της επικείμενης Γερμανικής εισβολής και πιο συγκεκριμένα ο καθορισμός της νέας γραμμής Μετώπου, ο υπολογισμός των αναγκών σε άνδρες και υλικά, ο προσδιορισμός των διαθεσίμων και από τις δυο πλευρές δυνάμεων καθώς και η εξέταση των χρονικών περιθωρίων που υπήρχαν για την αναδιάταξή τους κατά μήκος νέας γραμμής αμύνης που επρόκειτο να επιλεγεί” (βλ. Κώστας Μ. Σταματόπουλος, Τατόι, περιήγηση στον χρόνο και τον χώρο, Εκδόσεις Καπόν, Τρίτη έκδοση 2019, σελ. 150, όπου και λεπτομέρειες για τους χώρους της σύσκεψης, τους μετέχοντες, τη διανυκτέρευσή τους κά.)
Στο γειτονικό της Νέας Φιλαδέλφειας Τατόι, πραγματοποιήθηκαν δύο ακόμα συσκέψεις Βρετανών και Ελλήνων, τη Μεγάλη Παρασκευή (18 Απριλίου 1941) και το Μεγάλο Σάββατο (19 Απριλίου 1941), υπό τελείως άλλες συνθήκες…
Στις 6 Απριλίου 1941, δια της Βουλγαρίας και της Γιουγκοσλαβίας διερχόμενοι, οι Γερμανοί Ναζί επιτέθηκαν στην Ελλάδα, ενώ η αεροπορία τους βομβάρδιζε ανηλεώς τον Πειραιά και άλλες πόλεις. Ο πληθυσμός της Πρωτευούσης, και της Νέας Φιλαδέλφειας φυσικά, άκουγε από το ραδιόφωνο την ακόλουθη είδηση που μεταδίδονταν ξανά και ξανά: “Τα γεγονότα τα οποία ανεμένοντο από ημερών ήρξαντο να εξελίσσονται από της αυγής σήμερον. Η Ελλάς θύμα και πάλιν μιας αδίκου και απροκλήτου επιθέσεως ορθία επί των επάλξεων υπερασπίζει τα σύνορά της εναντίον νέου εισβολέως. Οι Γερμανοί σύμμαχοι των Ιταλών προσβάλλουν τα σύνορα Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας…”.
Δεν λείπουν κι αυτή τη φορά τα μηνύματα με αποδέκτες τον λαό και τον στρατό από τον βασιλιά, την κυβέρνηση, τον αρχιστράτηγο – κοινός παρονομαστής των μηνυμάτων το ότι έχουμε στο πλευρό μας τους μεγάλους μας συμμάχους, την Βρεταννίαν και τις ΗΠΑ.
Οι εφημερίδες γράφουν: “Με καρτερίαν, με εκπληκτικούς ηρωισμούς, με θυσίας και ολοκαυτώματα προ των οποίων ωχριούν αι παλαιότεραι σελίδαι της Ελληνικής ιστορίας, ο στρατός μας αμύνεται του πατρίου εδάφους με ακλόνητον πίστιν εις την νίκην”.
Τα σημειούμενα εντός εισαγωγικών αναφέρει στο βιβλίο του ο Γιάννης Καιροφύλας (βλ. σελ. 122 και 125 αντίστοιχα), ενώ κάνει και λόγο για “χείμαρρο από ενισχύσεις Βρετανικές που φθάνει κάθε μέρα”, ενισχύσεων που “είναι παντού αισθητή η παρουσία τους” (βλ. σελ. 125).
Επ’ αυτού του τελευταίου στην εφημερίδα Ελληνικόν Μέλλον της Δευτέρας 7 Απριλίου 1941, σελ. 2 σημειώνεται: “Επισήμως ανεκοινώθη στο Λονδίνο ότι μία Αγγλική στρατιά, απαρτιζομένη από στρατεύματα της Μ. Βρεταννίας, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας, απεστάλη εις την Ελλάδα και ότι η Αγγλική στρατιωτική αεροπορία εν Ελλάδι έλαβε σοβαράς ενισχύσεις” – σημειώνεται δε πως σε σχέση με την παραπάνω ανακοίνωση το Πρακτορείο Ρώυτερ μεταδίδει: “… η Ελλάς έλαβε την ηρωϊκήν απόφασιν να εξακολουθήση να αγωνίζεται όταν ηπειλήθη από την Γερμανικήν ισχύν. Είμεθα υποχρεωμένοι να την βοηθήσωμεν. Ο αριθμός του ανωτάτου ορίου των μαχίμων δυνάμεων τας οποίας η Ελλάς δύναται να θέση εν εκστρατεία, απέδειξε την επιβλητικήν ανάγκην όπως την υποστηρίξωμεν με τα στρατεύματά μας, τας θωρακισμένας μεραρχίας μας, τα αεροπλάνα μας και το υλικόν μας”.
Στη δεύτερη σελίδα της ίδιας εφημερίδας σημειώνονται και τα ακόλουθα: “Το Πρακτορείον Ρώυτερ μεταδίδει ότι έγκυροι κύκλοι του Λονδίνου θεωρούν … [πως] η υπό του Γερμανικού Τηλεγραφικού Πρακτορείου ανακοίνωσις ότι οι Γερμανοί συναντούν λυσσώδη αντίστασιν εις την Ελλάδα, πρέπει να εξηγηθή ως σημαίνουσα ότι έχασαν την ελπίδα των ότι θα ηδύναντο να επιτύχουν ταχείαν προέλασιν”.
Ο Ασημάκης Πανσέληνος, συγκαιρινός των γεγονότων που αναφέρομαι, στο βιβλίο του Τότε που ζούσαμε… (Εκδόσεις Κέδρος 1974) έγραψε: “Μια μέρα ήρθε στο σπίτι μας ο Ευριπίδης Μπακιρτζής, παλαιός φίλος, απόστρατος αξιωματικός, πλην μορφωμένος, δημοκρατικός και λεβέντης. Τι θα γίνουμε, του είπα, αν μπούνε στην μένη και οι Ούννοι; Ο Ευριπίδης μού ανέπτυξε πολλά … και κατέληξε σε μια σταθεροποίηση του μετώπου στις Θερμοπύλες. Εγώ απάγγειλα τότε τις Θερμοπύλες του Καβάφη, “ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος” κι έλπιζα να είχα άδικο … Όμως όταν ξημέρωσε η 6η του Απρίλη 1941, τότες όλοι κατάλαβαν πως έρχεται πια το τέλος. Ο λαός πάλι αντιστάθηκε σε μια υπέρτατη ένταση της ψυχής, κοντά ένα μήνα” (βλ. σελ. 290).
Και από τον Ασημάκη Πανσέληνο στον Γιώργο Σεφέρη, που ήταν βέβαια κι αυτός συγκαιρινός, αλλά μέσα στην καρδιά των πραγμάτων. Με διαταγή του Υπουργού Εξωτερικών στις 7 Δεκεμβρίου 1937, ανακλήθηκε από την Κορυτσά, όπου υπηρετούσε σαν υποπρόξενος και διορίσθηκε “Διευθυντής του παρά τω Υφυπουργείου Τύπου και Τουρισμού Τμήματος Εξωτερικού Τύπου” – από την κήρυξη του πολέμου, ο Σεφέρης άρχισε τις καθημερινές βραδινές συναντήσεις του με τους ξένους δημοσιογράφους. Είχανε συγκεντρωθεί στην Ελλάδα οι διασημότεροι δημοσιογράφοι και πολεμικοί ανταποκριτές. Ο Σεφέρης άρχιζε με ανάγνωση στα γαλλικά του πολεμικού ανακοινωθέντος, έπειτα το σχολίαζε και απαντούσε σε ερωτήσεις. Οι ανακοινώσεις του της 6ης Απριλίου 1941 εντυπωσίασαν τους ξένους δημοσιογράφους για το θάρρος και το τραγικό τους αίσθημα και μερικοί τις τηλεγράφησαν αυτούσιες. Οι ανακοινώσεις ειδικά αυτές, διατυπωμένες σε περίληψη, δόθηκαν στον Ελληνικό τύπο, έχουν δημοσιευτεί ως Επίμετρο στο βιβλίο του Γιώργου Σεφέρη Χειρόγραφο Σεπ. ’41, που τυπώθηκε τον Μάιο του 1972 για λογαριασμό της εκδοτικής εταιρείας “Ίκαρος”, με σχέδιο εξωφύλλου του Γιάννη Μόραλη, Επίμετρο που θαρρώ πως πρέπει να βρει τη θέση του και στην εργασία μου αυτή, όπως βρέθηκε στα χαρτιά του Σεφέρη διορθωμένο από τον ίδιο (για τα παραπάνω βλ. τις Σημειώσεις του βιβλίου αυτού του Σεφέρη, που επιμελήθηκε ο Α.Ι. Ξύδης, σελ. 72 και 74).
(ακολουθεί συνέχεια)
Κώστας Π. Παντελόγλου
