Όσα ακολουθούν είναι από τη χειρόγραφη εργασία μου με τίτλο
ΓΝΩΣΙΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ – ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΕΣ ΠΑΤΡΙΔΕΣ
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΟΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΣ ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΣ ΝΕΑΣ ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑΣ
Οδοί και πλατείες και τα σημαινόμενά τους, διατυπωθέντα εγκυκλοπαιδικώς και συμπληρωθέντα βιβλιογραφικώς αλλά και μετά κειμένων διαφωτιστικών,
η οποία επί του παρόντος εκτείνεται σε 175 σελίδες. Η εργασία μου αυτή ανασυστήνει τους δρόμους και τις πλατείες του Συνοικισμού της Νέας Φιλαδέλφειας, πριν τις μετονομασίες ή και άλλο “πείραγμά” τους, που κατά τη γνώμη μου έχουν τραυματίσει τον χαρακτήρα του, ζωντανεύοντας κατά το δυνατό τις Μικρασιατικές Πατρίδες, προάγοντας συνάμα τη γνώση για τη Μικρασία.
Όσα αφορούν την οδό Φωκών θα τα δώσω στον Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας σε δύο συνέχειες – αρχίζω με το πρώτο μέρος:
“[Η οδός Φωκών] αναφέρεται στην πόλη Φώκαια της Μικράς Ασίας παρά τη Σμύρνη, που ιδρύθηκε τον Η’ π.Χ. αιώνα από Φωκαείς αποίκους, απ’ όπου και η ονομασία. Το 540 π.Χ. οι Φωκαείς, προς αποφυγήν του Περσικού ζυγού, επροτίμησαν τον εκπατρισμόν και εγκαταστάθηκαν στην Αλαλία της Κορσικής. 15 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της προηγούμενης δημιουργήθηκε η Νέα Φώκαια, η οποία πριν την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 είχε 8.500 κατοίκους, όλους Έλληνες.
Του Αθανασίου Παπαδόπουλου Κεραμέως τα Φωκαΐκά (Σμύρνη, 1879), του Νικολάου Α. Χάρμπου η Παλαιά Φώκαια Μικράς Ασίας (Θεσσαλονίκη 1988). Σπουδαία τα “Φωκαϊκά Σπαράγματα” των Στέφανου Ευθυμιάδη και Ανδρέα Μαζαράκη, που δημοσιεύτηκαν στο Δελτίο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών (βλ. Τόμος δέκατος πέμπτος, 2008, σελ. 39-162), εδραζόμενα σε πλουσιότατη ξενόγλωσση βιβλιογραφία, συγκροτημένα γύρω από τα κεφάλαια: Εισαγωγικά – 1. Το Αρχείο Félix Sartiaux – 2. Η Βυζαντινή Φώκαια (300-1268) – 3. Οι Zaccaria στην Φώκαια (1268-1329) – 4. Παλαιά Φώκαια Μυτιλήνη: Η εκμετάλλευση της στυπτηρίας από τους Γατελούζους – 5. Η αναμνηστική πλάκα των Γατελούζων στην Παλαιά Φώκαια – 6. Ο ανώνυμος Βενετικός Άτλας MG1 της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Αυστρίας – 7. Ο Χάρτης των Ανασκαφών της Φώκαιας από το Αρχείο Sartiaux.
Ένα των υποκεφαλαίων του πρώτου κεφαλαίου επιγράφεται: “Ο Félix Sartiaux και οι ανασκαφές στην Φώκαια” με πλήθος πληροφοριών για τον ίδιο, τις ανασκαφές του, τις δημοσιεύσεις του σχετικά με την επιθετικότητα των Νεότουρκων σε βάρος των Ελλήνων των οποίων ήταν αυτόπτης μάρτυρας, το βιβλίο του με τίτλο L’ Asie Mineure grecque (1919), το οποίο εκδόθηκε από τις Εκδόσεις “Ιστορητής” το 1993 με τίτλο Η ελληνική Μικρασία. Από την αρχαιότητα μέχρι τον 20ο αιώνα, με εισαγωγή και σχόλια Θεοδόση Πυλαρινού κά.
Από το κεφάλαιο “Η Βυζαντινή Φώκαια (300-1268), λίγα ενδεικτικά όσα ακολουθούν: “Για την βορειότερη πόλη της Ιωνίας η Ιστορία επεφύλαξε δύο περιόδους ακμής: την αρχαϊκή (7ος-6ος αι. π.Χ.) και την Γενουατική (1268-1455 μ.Χ.). Κατά την πρώτη από απλή αποικία η Φώκαια εξελίχθηκε σε μητρόπολη και θαλασσοκράτειρα, κατά τη δεύτερη γνώρισε μέρες μεγάλης οικονομικής ευημερίας. (…) Η πλεονεκτική γεωγραφική της θέση στην είσοδο του κόλπου της Σμύρνης, το φυσικό της λιμάνι και ο πλούσιος ορυκτός της πλούτος ήταν οι βασικοί παράγοντες που καθόρισαν τη φυσιογνωμία της Φώκαιας. Ο Έρμος ποταμός που εξέβαλλε στις ακτές της διευκόλυνε το εμπόριο με τα ενδότερα της Μικράς Ασίας. Η πενιχρή αγροτική παραγωγή ήταν φυσικό να ωθήσει τους κατοίκους της προς τη θάλασσα και το εξωτερικό εμπόριο. Αποικία η ίδια, είτε των Ιώνων της Φωκίδας, είτε των Αθηναίων, είτε και άλλων, δεν άργησε να γίνει η μητρόπολη για πόλεις όπως η Λάμψακος ή η Άβαρνος στον Ελλήσποντο, το Ρήγιον στην Αίγυπτο και βέβαια η απώτατη Μασσαλία και μαζί άλλες πόλεις στην άλλη άκρη της Μεσογείου. Ως θαλασσοκράτειρα η Φώκαια έφτασε στο απόγειο της δύναμης και της ακμής της τον 7ο και 6ο αιώνα π.Χ. για να γνωρίσει την πτώση ήδη από την κλασική περίοδο. (…) Οι μνείες της στις πηγές μπορεί να λιγοστεύουν, ωστόσο δεν εξαφανίζονται. Εκτός από το “λαμπρό” παρελθόν της, δεν μένει για κάτι ονομαστή, είναι για ό,τι παράγουν η γη και οι άνθρωποί της και καταγράφουν τοπικές επιγραφές και συγγραφείς της εποχής: το μάρμαρο, τα πορφυρά ενδύματα και αντικείμενα μικροτεχνίας”.
Σε είκοσι μία πυκνοτυπωμένες σελίδες του Δελτίου του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών απλώνεται το κεφάλαιο αυτών των “Φωκαϊκών Σπαραγμάτων”, το γραμμένο από τον Στέφανο Ευθυμιάδη, με 75 υποσημειώσεις και εκατοντάδες παραπομπές σε ξενόγλωσση αλληλογραφία, το οποίο καταλήγει ως εξής: “Χρονολογική αφετηρία, για την εκμετάλλευση της στυπτηρίας και την ανάδυση της Φώκαιας από το περιθώριο και το σκοτάδι της Ιστορίας, αποτελεί τυπικά και ουσιαστικά η παραχώρηση από τον Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο ολόκληρης της παραθαλάσσιας λωρίδας από τη Φώκαια έως το Αδραμύττιο στον Γενουάτη έμπορο Μανουήλ Ζαχαρία (Manuele Zaccaria). … Οπωσδήποτε η πράξη αυτή του πρώτου Παλαιολόγου αυτοκράτορα αποτελεί “φυσική συνέχεια των φορολογικών, ναυτικών και άλλων προνομίων που είχε ο ίδιος παραχωρήσει στη Γένοβα με τη Συνθήκη του Νυμφαίου (13 Μαρτίου 1261). Με την πράξη αυτή ουσιαστικά λήγει η σχετικά “φτωχή” ιστορία της Βυζαντινής Φώκαιας και αρχίζει μια άλλη πολύ πιο πλούσια και καλά τεκμηριωμένη. Μέσα σε λίγες δεκαετίες μια εικόνα στατική και ελλειπτική θα έχει εν πολλοίς μεταβληθεί. Σε έναν κόσμο, όπου πλέον έχουν αλλάξει οι πολιτικές και οικονομικές “ισορροπίες”, η πόλη θα αναδειχθεί σε σημαντικό εμπορικό κέντρο του Ανατολικού Αιγαίου”.
[ακολουθεί συνέχεια]
Κώστας Π. Παντελόγλου
