Η Ανάφη υπήρξε τόπος εξορίας κοινωνικών αγωνιστών. Τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο του 1936 φιλοξένησε 750-800 εξόριστους. Στα μέσα του 1937, οι εξόριστοι ήταν 500. Την Κατοχή 220 [βλ. Βάσος Γεωργίου (επιμ.), Ιστορία της Αντίστασης 1940-1945, Εκδόσεις “Αυλός” 1979, τόμος 1, σελ. 212).
Από την Ανάφη πέρασαν οι: Ηλέκτρα Αποστόλου, Δημήτρης Γληνός, Γιώργης Ελληνούδης, Κώστας Θέος, Κώστας Μπίρκας και άλλοι – και ο δικός μας, ο Φιλαδελφειώτης Γιώργης Πατσιούρας, ο οποίος δραπέτευσε την Κατοχή.
Για την Ανάφη έχει γράψει ο αγωνιστής Κώστας Μπίρκας στο βιβλίο του για την Ηλέκτρα Αποστόλου και εκείνο με τίτλο Με την ψυχή στα δόντια. Κατοχή-Ανάφη 1941-1944, μάλιστα αναφερόμενος ειδικότερα στον θανατηφόρο χειμώνα του 1941-1942.
Ο Κώστας Μπίρκας, με επιστολή που έστειλε στο περιοδικό Πολιτική-Οικονομική Έρευνα του Γιάννη Βιστάκη και δημοσιεύθηκε στο τεύχος 113 του περιοδικού (Μάιος 1963, σελ. 46), διευκρίνισε για τους 200 που εκτελέστηκαν την Πρωτομαγιά του ’44 στην Καισαριανή τα εξής:
“[…] μέσα στους 200 αυτούς αθάνατους ήρωες της ματωμένης Πρωτομαγιάς του ’44, που επεκράτησε από κεκτημένη συνήθεια να ονομάζονται όλοι “Ακροναυπλιώτες”, ένας σεβαστός αριθμός κάπου 60 μάρτυρες ήταν παλαιοί Μεταξοκρατούμενοι εξόριστοι της Ανάφης, Φολεγάνδρου και άλλων μικρότερων νησιών που όλου μαζί (περί τους 85) είχαν μεταφερθεί στο Χαϊδάρι από το Ιταλικό στρατόπεδο της Κέας (Τζιας) μετά την κατάρρευση της φασιστικής Ιταλίας τον Σεπτέμβριο του 1943. Και που, μετά παραμονή σ’ αυτό 8 μηνών κοινής ζωής με τους Ακροναυπλιώτες συναγωνιστές-αδελφούς τους, εκτελέστηκαν σε δύο παρτίδες: Η μια από 21 άτομα στις 12 του Απρίλη του 1944 στο Σκοπευτήριο και οι υπόλοιποι 60-65 μέσα στους 200 αυτούς της Πρωτομαγιάς του ’44 […]
[…] για την ιστορική τάξη, και μια και στους λόγους και τα κείμενα των εορταστικών εκδηλώσεων πολιτογραφείται κατά κάποιο τρόπο η ιστορία, καλό θα είναι στο εξής να παρθεί υπόψη το παραπάνω γεγονός”.
ΥΓ. Στον πρώτο τόμο του έργου Βάσος Γεωργίου (επιμ.), Ιστορία της Αντίστασης 1940-1945, Εκδόσεις Αυλός 1979, σημειώνονται εκατοντάδες ονόματα εξορίστων της Ανάφης και, κατά το δυνατόν, της περαιτέρω τύχης τους.
Κώστας Π. Παντελόγλου
